حقوق بشر

حقوق بشر حقوقی است که با تولد انسان محقق می شود و مستقل از حکومت ها و قدرت هاست. حقوق بشر، حقوقی از آن همه انسان هاست و چون همه انسان ها اعضای جامعه بین المللی هستند و در انسان بودن، مشترک اند، حقوق شان باید در همه جا یکسان اجرا شود و بین افراد در برخورداری از آن تفاوتی نباشد.

حقوق بشر به طور کلی «آزادی ها، مصونیت ها و منافعی» است که از طریق ارزش های پذیرفته شده معاصر،تمام انسان ها باید قادر به ادعای آن باشند. این حقوق بنیادین یا طبیعی هستند. به عبارت دیگر همه افراد از این نظر که انسان هستند از حداقل حقوقی برخوردارندکه ربطی به تابعیت، مذهب، نژاد یا جنس ایشان ندارد و دولت ها در روابط بین المللی تمایل دارند که این حداقل حقوق را رعایت کنند.

(نشریه گلبرگ، آذر ۱۳۷۹، شماره ۹)

قانون

گفته شده، اصل آن Canon است که عبارت است از مقررات موضوعه توسط مقامات کلیسا و کلمه مزبور معرب کلمه لاتین مذکور است. کلمه قانون در اصطلاحات ذیل به کار رفته است:

الف- دستور کلی( وگاهی جزئی) که به وسیله مرجع صالح انشاء شده و به وسیله مجالس قانونگذاری تصویب و سپس به توشیح مرجع صلاحیتدار برسد.

ب- در معنی اعم شامل مجموعه قواعد حقوقی است که به وسیله قانونگذار مقرر می شود.

ج- قانون علی الاصول مصادیق فراوان دارد و اختصاص به مورد معینی ندارد.

ناقص بودن قانون سه صورت دارد:

۱- اجمال قانون.

۲- تعارض قوانین.

۳- سکوت قانون.

(جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، چاپ ششم، تهران،۱۳۷۲، گنج دانش)

حقوق

در یک معنا، حقوق مجموع مقرراتی است که بر اشخاص، از این جهت که در اجتماع هستند، حکومت می کند.

انسان موجودی است اجتماعی که باید در میان همگنان خود بسر برد. به حکم طبیعت، شخص در اجتماع کوچک پدر ومادر زاده می شود و در سایه مراقبت ها و عواطف این گروه نیازمندیهای مادی و معنوی خویش را تامین می کند. ولی، پس از دوران کودکی نیز او با دیگران بسر می برد و با همکاری آنان خواسته ها و نیازهای خود را بر می آورد.

از سوی دیگر، خواسته های آدمیان به حکم فطرت با هم شباهت زیادی دارد. کم و بیش همه یک چیز را طالبند. پس، نزاع بر سر جلب منافع بیشتر و تامین زندگی بهتر در می گیرد.

انسان اندیشمند از آغاز خودشناسی دریافت که بقای اجتماع او با آشوب و زورگویی امکان ندارد و ناچار باید قواعدی بر روایط اشخاص، از جهتی که عضو جامعه هستند، حکومت کند و ما امروز مجموع این قواعد را «حقوق» می نامیم.

(کاتوزیان، ناصر، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ پانزدهم،تهران،۱۳۷۱،انتشار)

عدالت و حقوق

«عدالت» مفهومی است که بشر از آغاز تمدن خود می شناخته و برای استقرار آن کوشیده است. عدالت، به معنای خاص کلمه، برابر داشتن اشخاص و اشیاء است. هدف عدالت همیشه تامین تساوی ریاضی نیست. مهم این است که بین سود و زیان و تکالیف و حقوق اشخاص، تناسب و اعتدال رعایت شود. پس، در تعریف عدالت می توان گفت:«فضیلتی است که به موجب آن باید به هر کس آنچه را که حق اوست داد.» حقوق و عدالت دو همزاد تاریخی هستند. در نظر برخی از نویسندگان، حقوق هنر دادگستری و پندار نیک است. ولی امروز عدالت برای حقوقدان، آرمانی است که قوانین باید از آن الهام بگیرند. یعنی، دو مفهوم حقوق و عدالت، در عین حال که با هم پیوند نزدیک دارند، از هم جدا شده اند. به بیان دیگر ، نظمی که به وسیله حقوق برقرار می شود، پیوسته در حال حرکت و تحول است و به سوی کمال می رود، کمالی که غایت آن عدالت و نیکی است.

(نشریه دانش پژوهان، بهار و تابستان ۱۳۸۵، شماره ۸)

تعریف حق

در تعریف حق، نظرات گوناگونی وجود دارد. برای شناخت «حق»، اطلاع از این تعاریف ضروری است.

بر مبنای تعریف اول «حق» عبارت است از: «قدرت یا سلطه ارادی که قانون در اختیار شخص قرار می دهد.»

بر مبنای تعریف دوم «حق» عبارت است از: «مصلحتی که قانون از آن حمایت می کند.»

بر مبنای تعریف سوم «حق» عبارت است از: «قدرتی ارادی که قانون در اختیار شخص قرار داده است و از این طریق، مصلحت معینی را ایجاد می کند.»

بر مبنای تعریف چهارم «حق» عبارت است از: «امتیازی که قانون در اختیار شخص قرار داده است و آن را از طرق گوناگون تضمین کرده است.»

بر مبنای تعریف پنجم «حق» عبارت است از: «سلطه، توانایی و امتیازی که به موجب قانون یا قواعدحقوقی، به اشخاص نسبت به متعلق حق داده می شود و به موجب آن می توانند در روابط اجتماعی خویش، اراده خود را به یکدیگر تحمیل کنند و آنان را به رعایت و احترام آن الزام نمایند.»

(برگرفته از سایتwww.hawzah.net)